Ülkemizde işçilerin korunması ve işveren ile işçi arasındaki dengenin sağlanması için düzenlemeler yapılmıştır. Özel düzenlemelerden biri de askerlik dönemi gelmiş işçilerin hak ve yükümlülüklerdir. Anayasal ödev olan askerlik hizmetini yapacak işçiye kanun kapsamında işten ayrılma hakkı tanınmıştır. Bu yazımızda askere giden işçinin haklarını işleyeceğiz.
Askere Giden İşçinin Hakları Nelerdir?
Askere giden işçinin haklarından ilki kıdem tazminatıdır. İş Kanunu uyarınca işçinin iş sözleşmesini muvazzaf askerlik hizmeti dolayısıyla feshetmesi halinde işçinin, kıdem tazminatına hak kazanacağı ifade edilmiştir. Kıdem tazminatına hak kazanmanın ilk koşulu ise aynı işyerinde en az bir yıl çalışmaktır. Öyleyse aynı iş yerinde en az bir yıl süre ile çalışmış ve askerlik dönemi gelmiş işçi, iş akdini feshederse kıdem tazminatına hak kazanacaktır.
Burada askerlik yoklaması gelen işçi ile tecili bozduran işçi arasında herhangi bir fark yoktur. Askerlik görevinin Anayasal bir ödev olması sebebi ile işveren tarafından tecili bozdurarak askere giden işçiye karşı maddi kazanç sağlama amacıyla hareket ettiği yönünde savunma yapılmayacaktır.
Ayrıca iş sözleşmesinin muvazzaf askerlik sebebiyle sonlandırılmış sayılabilmesi için, işten ayrılma ile askere gitme tarihleri arasında uzun bir sürenin geçmemiş olması gerekmektedir. Bu süre değerlendirilirken fesih sebebinin askere gitme olduğuna ilişkin kabul edilebilir kılacak makul süre olduğu düşünülmelidir. Ancak her durum kendi özel koşullarını barındırmakta olup makul sürenin adalet ve hakkaniyet ilkelerine uygun şekilde karar verilmelidir. Yargıtay bir kararında muvazzaf askerlik nedeniyle iş akdinin feshi ile askere gitme tarihi arasında geçen on dört aylık sürenin uzun olduğuna dikkat çekmiştir.
Askerlik Nedeniyle İş Akdinin Feshi
İfade edildiği üzere muvazzaf askerlik nedeniyle iş akdinin feshedilmesi halinde askere giden işçinin hakları gündeme gelecektir. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere işçi kıdem tazminatına hak kazanacaktır. Askerlik nedeniyle iş akdinin feshinde işverene bildirim yapılması gerekmese de işçinin hak kaybı yaşamaması için askerlik nedeniyle işyerinden ayrıldığını ispatlar askerlik sevk kağıdı ile birlikte bildirim yapmasında fayda vardır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2007/22459E. 2008/17534K. ve 24.06.2008 tarihli kararı “…Somut olayda davacı işçinin 07.09.2005 tarihinde rahatsızlığı nedeni ile vizite kağıdı alıp gittikten sonra 18.09.2005 tarihinde askere alındığı anlaşılmaktadır. Öte yandan davalı işveren tarafından çekilen 19.09.2005 tarihli ihtarname ile davacının bir gün içinde işe başlaması istenmiştir. Oysa davacı işçi bir gün öncesinde askerlik görevine başlamıştır. Bu durumda davacı işçi tarafından iş akdinin muvazzaf askerlik nedeni ile feshedildiği hususunda kuşku bulunmamaktadır..” şeklinde olup askerlik nedeniyle işten ayrılma halinde bildirim yapılmaması halinde de kıdem tazminatına hak kazanılacağı ifade edilmiştir.
Her ne kadar anılan kararda bildirim yapılmaksızın kıdem tazminatına hak kazanılacağına hükmedilmiş olsa da uygulamada bu yönde birtakım sıkıntılar yaşanabilmektedir. Bu sebeple sürecin sağlıklı yürütülebilmesi adına alanında uzman bir Ankara iş avukatından destek alınması önem arz etmektedir.
Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma Halinde İhbar Tazminatı Talep Edilebilir Mi?
Askerlik nedeniyle işten ayrılma halinde işçinin ihbar tazminatına hak kazanıp kazanmayacağı merak edilen bir konudur. Bilindiği üzere belirsiz süreli iş sözleşmelerinde kanunda düzenlenen veya sözleşme ile kararlaştırılan sürelere uyulmaksızın iş akdi taraflardan biri tarafından feshedilirse haksız fesih söz konusu olacak ve bildirim şartına uymayan taraf ihbar tazminatı ödemek zorunda kalacaktır.
Ancak muvazzaf askerlik nedeniyle iş akdinin sonlanması halinde işçi kıdem tazminatına hak kazansa da ihbar tazminatına hak kazanamaz.Çünkü askere gidecek olması nedeniyle iş akdini fesheden işçi bildirim süresine uyması gerekmez. Diğer bir ifade ile askere giden işçinin hakları arasında ihbar tazminatı bulunmamaktadır.
Bu konuya ilişkin Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2007/41150E. 2009/6661K. ve 12.3.2009 tarihli kararı “..İhbar tazminatı iş sözleşmesini fesheden tarafın karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminat olduğu için, iş sözleşmesini fesheden tarafın feshi haklı bir nedene dayansa dahi, ihbar tazminatına hak kazanması mümkün olmaz. Yine, işçinin 1475 sayılı yasanın 14. maddesi hükümleri uyarınca emeklilik, muvazzaf askerlik, evlilik gibi nedenlerle iş sözleşmesini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı talep hakkı bulunmamaktadır. Anılan fesihlerde işveren de ihbar tazminatı talep edemez..” şeklindedir.
Bedelli Askerlik Halinde Kıdem Tazminatı Talep Edilebilir Mi?
Bedelli askerlik ülkemizde birçok defa gündeme gelmiş ve oldukça tercih edilmiştir. Hal böyle olunca bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılma durumunda kıdem tazminatına hak kazanıp kazanmayacağı yönünde doktrinde tartışmalar başlamış olmasına karşın kanunda belirtildiği üzere askerliğini bedelli yapanların da muvazzaf asker sayılacağı ifade edilmiştir. Hal böyle olunca askerlik görevini fiilen yerine getiren ile bedelli yapan arasında kanunen herhangi bir fark olmayıp işçinin, ne şekilde olursa olsun askerlik nedeniyle işten ayrılması durumunda kıdem tazminatına hak kazanacağı açıktır.
Bedelli askerlik tercihinde bulunan işçinin kıdem tazminatını talep edebilmesi için muhakkak işten ayrılması gerekmektedir. Aksi durumda bedelli askerlik süresince ücretsiz izinli sayılacaktır.
Askerlik Sonrası İşe Dönüş Halinde Askere Giden İşçinin Hakları
Askere giden işçinin hakları, yalnızca iş akdinin feshini kapsamamaktadır. Askerlik vazifesini tamamlamasına müteakip de birtakım haklar kendisine tanınmıştır. Muvazzaf askerliğini bitiren işçi, askerliğin bitiş tarihinden itibaren 2 ay içinde işverene başvurarak eski görevine veya benzer başka bir görevde işe başlamak isteyebilir. İşveren boş yer bulunması halinde işçiyi işe başlatmakla yükümlüdür. İşverenin, askerlik sonrası işe dönüş yapmak isteyen işçiye bu hakkını tanımaması halinde işçiye, üç aylık ücret üzerinden tazminat ödemek zorundadır.
Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma Haline İşsizlik Ödeneği
Askere giden işçinin haklarından sonuncusu ise işsizlik ödeneğinden yararlanabilmesidir. İşsizlik ödeneği, işçinin son aldığı ücretin bir kısmı olarak belirlenir ve belirli bir süre için ödenir. Kanun tarafından bu ödeneğin alınabilmesi için bazı şartlar konulmuştur. Bu şartlar:
- Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,
- Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak,
- Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
- Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak, şeklindedir.
Askerlik görevi bir ödev olduğundan, askerlik nedeniyle işten ayrılan işçiye kusur yüklenemeyecek olup diğer şartların da varlığı halinde askere giden işçinin işsizlik ödeneğinden yararlanması gerekmektedir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, askerlik nedeniyle işten ayrılmak zorunda kalan işçinin, askere gitmeden önce ve askerlik görevi bittikten sonra işsiz kalınan dönem için başvuru yapabileceğidir. Askerlik dönemi boyunca işsizlik ödeneğinden faydalanılması mümkün değildir.
Sonuç
Askere giden işçinin hakları, gerek çalışma hayatının sağlıklı işleyişi gerekse çalışanın özlük haklarının korunması açısından İş Hukuku kapsamında büyük önem taşımaktadır. Ancak uygulamada askere giden işçinin haklarının tesisi konusunda işveren kaynaklı problemler yaşanabilmektedir. Bu konuda hak kaybı yaşamamak adına alanında uzman bir Ankara avukattan destek alınması işçi açısından yararlı olacaktır.
İlginizi çekebileceğini düşündüğümüz diğer başlıklar.
Bir Yorum Yazın